EXPLAINED: ઘઉંની નિકાસ પર પ્રતિબંધ, સામાન્ય માણસના ખિસ્સા પર શું થશે અસર, શું થશે ફાયદો

કિંમત ઘટશે

સરકારે તરત જ ઘઉંની નિકાસ બંધ કરી દેતા, સૌથી વધુ અસર તેની કિંમત પર પડશે, જે હાલમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે 40 ટકા વધી છે. આ સાથે સ્થાનિક બજારોમાં છેલ્લા એક વર્ષમાં ઘઉંના ભાવમાં 13 ટકાનો વધારો થયો છે. નિકાસ પર પ્રતિબંધ સાથે, તેની કિંમતમાં તાત્કાલિક ઘટાડો થશે.

લોટ સસ્તો થશે

ઘઉંની અછત અને વધતા ભાવને કારણે છેલ્લા કેટલાક સપ્તાહમાં સ્થાનિક બજારોમાં ઘઉંના લોટના ભાવમાં તીવ્ર વધારો જોવા મળ્યો છે. લોટના ભાવ ઘટશે અને સામાન્ય લોકોને રાહત મળશે. ડેટા અનુસાર, એપ્રિલમાં ઘઉંના લોટની અખિલ ભારતીય માસિક સરેરાશ છૂટક કિંમત 32.38 રૂપિયા પ્રતિ કિલો હતી, જે જાન્યુઆરી 2010 પછી સૌથી વધુ છે. ઘણા રાજ્યોમાં મોટો તફાવત જોવા મળી રહ્યો છે. કિંમતો વધી રહી છે.

રાજ્યો પાસેથી પ્રાપ્તિને પ્રોત્સાહન આપવું

ભાવમાં ઘટાડો સરકારને તે રાજ્યોમાંથી તેની ખરીદી વધારવામાં મદદ કરી શકે છે જ્યાં ભાવમાં વધુ વધારાની અપેક્ષાએ વેપારીઓ અને સંગ્રહખોરો સ્ટોક ધરાવે છે. સૂત્રોને ટાંકીને કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે હાલમાં 14 થી 20 લાખ ટન ઘઉં વેપારીઓ પાસે છે.

ખાદ્ય સુરક્ષા વ્યવસ્થાપનના લાભો

ભારત સરકાર દ્વારા જારી કરાયેલા એક નોટિફિકેશનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ઘઉંની નિકાસ પર પ્રતિબંધ લગાવવાથી દેશની એકંદર ખાદ્ય સુરક્ષાનું સંચાલન કરવામાં મદદ મળશે. આ ઉપરાંત, પડોશી અને અન્ય સંવેદનશીલ દેશોની જરૂરિયાતોને ટેકો આપવાના સંદર્ભમાં પણ તેની મોટી અસર પડશે કારણ કે સરકાર પાસે પૂરતો સ્ટોક હશે.

સામાન્ય જનતાને મોટો ફાયદો

કૃષિ નિષ્ણાતોના મતે, વર્તમાન પરિસ્થિતિ વચ્ચે સરકાર દ્વારા લેવામાં આવેલ આ પગલું એક સારું પગલું છે, જે સામાન્ય જનતાના હિતમાં છે. સિઝનમાં આકરી ગરમીને કારણે ઘઉંના ઉત્પાદન પર પહેલેથી જ નકારાત્મક અસર પડી છે. પાછળથી, ઉંચી નિકાસને કારણે, દેશની ખાદ્ય સુરક્ષાનું યોગ્ય રીતે સંચાલન થઈ રહ્યું ન હતું. ખાનગી ક્ષેત્ર બેલગામ ઘોડા જેવું બની ગયું છે અને તેનું ઉદાહરણ એ છે કે ચાર વર્ષમાં ઘઉંના ભાવ લોટના ભાવ કરતાં પાંચ ગણા વધી ગયા છે.

દેશનો સ્ટોક વધશે

સરકારના આ નિર્ણયથી ખાદ્ય સુરક્ષાને વેગ મળશે અને દેશમાં પૂરતો સ્ટોક રહેશે. 2005-07ની વચ્ચે તત્કાલિન સરકારની ખાનગી કંપનીઓને ખેડૂતો પાસેથી ઘઉં ખરીદવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો હતો. તે સમયે જંગી નિકાસને કારણે, કેન્દ્રને બે વર્ષમાં જંગી 7.1 મિલિયન ટનની આયાત કરવી પડી હતી, તે પણ બમણી કિંમતે. આવી સ્થિતિમાં સરકારનું આ પગલું મોટી રાહત સાબિત થઈ શકે છે.

સરકારી યોજનાઓ માટે લાભદાયક

પરિણામનું મૂલ્યાંકન કર્યા પછી, સરકારે મેથી શરૂ થતા પાંચ મહિના માટે સરકારની મફત રાશન યોજના (PMGKAY) હેઠળ વિતરણ માટે રાજ્યોને ઘઉંના સ્થાને 5.5 મિલિયન ટન ચોખા ફાળવવાનું નક્કી કર્યું છે. અહેવાલો અનુસાર, લગભગ 55 લાખ ટન ઘઉં તરત જ બહાર પાડવામાં આવશે, જેનો ઉપયોગ સ્ટોક બનાવવા માટે થઈ શકે છે. ઘઉંની નિકાસ બંધ કરવાથી સ્ટોક વધશે અને આવી યોજનાઓમાં ઘઉંનું વિતરણ ફરી શરૂ કરી શકાશે.

મોંઘવારી પર અસર પડશે

સરકારના આ નિર્ણયને કારણે ખાદ્યપદાર્થોનો ફુગાવો પણ નીચે આવવાની આશા છે. તમને જણાવી દઈએ કે દેશમાં મોંઘવારી આસમાનને સ્પર્શી રહી છે, એપ્રિલ મહિનામાં રિટેલ મોંઘવારી ફરી એકવાર 7.79 ટકા પર પહોંચી ગઈ છે. દરમિયાન એપ્રિલમાં ખાદ્ય ચીજવસ્તુઓનો મોંઘવારી દર 8.38 ટકાના સ્તરે પહોંચી ગયો છે. દેશમાં લોટની છૂટક કિંમત હાલમાં 12 વર્ષની ટોચે છે. આમાં ઘટાડો થવાથી જનતાને રાહત મળશે.

ઘઉંનો મોંઘવારી દર ઘટશે

ભારતનો જથ્થાબંધ ઘઉંનો મોંઘવારી દર માર્ચમાં 14 ટકા હતો, જે પાંચ વર્ષમાં સૌથી વધુ છે. જો ઘઉંના ભાવ ઘટશે તો આ મોરચે પણ રાહત થશે. તેનાથી સ્થાનિક સ્તરે વધતી કિંમતોને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ મળશે

સરકારે ઘઉંની નિકાસ પર પ્રતિબંધ કેમ મુક્યો

ભારત સરકારે તાત્કાલિક અસરથી ઘઉંની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. તેની નિકાસને હવે ‘પ્રતિબંધિત’ માલની શ્રેણીમાં મૂકવામાં આવી છે. તેનું એક મોટું કારણ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ઘઉંના ભાવમાં થયેલો વધારો છે.

ડાયરેક્ટોરેટ જનરલ ઓફ ફોરેન ટ્રેડ (DGFT) એ શુક્રવારે સાંજે સત્તાવાર સૂચના જારી કરીને સરકારના આ નિર્ણયની જાણકારી આપી હતી. જો કે, નિકાસ ઓર્ડર કે જેના માટે 13 મે પહેલા લેટર ઓફ ક્રેડિટ જારી કરવામાં આવી છે, તેને નિકાસ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે.

પડોશી અને જરૂરિયાતમંદ દેશોનું રાખ્યું ધ્યાન

દેશમાં ખાદ્યપદાર્થોની કિંમતોને અંકુશમાં રાખવા, ખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા અને જરૂરિયાતમંદ વિકાસશીલ અને પડોશી દેશો (ખાસ કરીને શ્રીલંકા કટોકટીને ધ્યાનમાં રાખીને) સરકારે આ નિર્ણય લીધો છે.

સરકારે પોતાના આદેશમાં સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ઘઉંની નિકાસ તે દેશો માટે શક્ય બનશે, જેના માટે ભારત સરકાર પરવાનગી આપશે. આ અંગે સરકાર જરૂરિયાતમંદ વિકાસશીલ દેશોની સરકારની વિનંતીના આધારે નિર્ણય લેશે જેથી ત્યાં પણ ખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરી શકાય.

સૂચનામાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ‘ભારત સરકાર દેશ, પડોશી દેશો અને અન્ય વિકાસશીલ દેશોને ખાદ્ય સુરક્ષા પ્રદાન કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. ખાસ કરીને એવા દેશો કે જ્યાં વૈશ્વિક બજારમાં ઘઉંના ભાવમાં આ અચાનક ફેરફારની વિપરીત અસર થઈ છે અને તેઓ ઘઉંનો પૂરતો પુરવઠો સુનિશ્ચિત કરવામાં અસમર્થ છે.

ઘઉંના ભાવ દરેક જગ્યાએ વધી રહ્યા છે

રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધના કારણે વૈશ્વિક બજારોમાં ઘઉંના ભાવમાં ભારે વધારો થયો છે. રશિયા અને યુક્રેન ઘઉંના મુખ્ય ઉત્પાદકો છે અને યુદ્ધે આ દેશોમાંથી પુરવઠો ખોરવ્યો છે. આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ઘઉંના ભાવમાં લગભગ 40%નો વધારો થયો છે. તે જ સમયે, સ્થાનિક બજારમાં ઘઉં અને લોટ પણ મોંઘા થયા છે.

જો આપણે સરકારના છૂટક ફુગાવાના આંકડા પર નજર કરીએ તો એપ્રિલમાં ઘઉં અને લોટ કેટેગરીના ફુગાવાનો દર 9.59% રહ્યો છે. આ માર્ચના 7.77%ના દર કરતાં વધુ છે. જ્યારે ઘઉંની સરકારી ખરીદીમાં લગભગ 55% નો ઘટાડો થયો છે, કારણ કે ઘઉંની બજાર કિંમત હાલમાં સરકારના લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) કરતા વધુ છે. સરકારે ઘઉંની MSP 2,015 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ નક્કી કરી છે.